450 lat Poczty Polskiej 1558-2008

2008.09.30. 14:28

Zanim narodziła się poczta, przekazywaniem korespondencji zajmowali się posłańcy.

Historia poczty na ziemiach polskich

W średniowieczu z takich usług korzystali jedynie władcy, bogaci kupcy i niektóre zorganizowane społeczności, jak miasta, uniwersytety czy klasztory. Gońcy królewscy korzystali z tzw. podwód - koni i wozów wymienianych w stałych miejscach na trasie.

Data narodzin poczty w Polsce to 18 października 1558 r. Wówczas to król Zygmunt August ustanowił stałe połączenia pocztowe między Krakowem a Wenecją (później też do Wilna). Powodem były liczne sprawy we Włoszech, wynikłe po śmierci matki - królowej Bony. Nadzór nad pocztą król powierzył Prosperowi Prowanie, dworzaninowi włoskiego pochodzenia. Przez długie lata to władca finansował pocztę. Dopiero Władysław IV w 1647 r. wprowadził podatek podwodowy w całym kraju. Niestety w XVII w. Polskę wyniszczyły wojny, a następny krok w rozwoju poczty zrobiono dopiero za czasów króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Mogli z niej już korzystać wszyscy obywatele, wprowadzono stałe opłaty pocztowe oraz mundury i trąbki pocztowe dla pocztylionów (zwanych też kursorami). Tę najsprawniejszą w ówczesnej Europie pocztę unicestwiły rozbiory Polski. Przez krótki czas funkcjonowała jeszcze poczta Księstwa Warszawskiego (ok. 1807-1812) i Królestwa Polskiego (ok. 1815-1830). Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. konieczne było stworzenie jednolitego systemu łączności na scalonych ziemiach. W latach międzywojennych poczta rozwijała się dynamicznie, sprawnie wprowadzano nowe usługi (np. przekazy, wypłaty rent, doręczanie czasopism, poczta lotnicza).

Podczas powstań narodowych i wojen działały głównie poczty polowe, podporządkowane wojsku, ale pocztowcy zawsze aktywnie uczestniczyli w walce o niepodległość m. in. przekazując tajne przesyłki i druki czy informując o sytuacji wroga. Do historii przeszła bohaterska obrona Poczty Gdańskiej w 1939 r. Podczas powstania warszawskiego w 1944 r. sprawnie działała Poczta Harcerska. W trudnych latach II wojny światowej działała polska poczta na emigracji. Emitowane przez nią znaczki podnosiły rodaków na duchu.

Ważne daty:

1860 - pierwszy polski znaczek pocztowy

1919 - utworzenie Ministerstwa Poczt i Telegrafów

1 maja 1919 - przystąpienie do Światowego Związku Pocztowego UPU

22 marca 1928 - utworzenie państwowego przedsiębiorstwa Polska Poczta, Telegraf i Telefon (PPTiT)

Zadania poczty

Oprócz przekazywania listów i paczek poczta zajmowała się też transportem pasażerskim. Było tak do połowy XIX w., gdy wzrosło zapotrzebowanie na tę usługę i pojawiły się prywatne firmy transportowe. XIX-wieczne wynalazki, telegraf i telefon, szybko dołączyły do wachlarza usług pocztowych. Dziś również, oprócz tradycyjnej oferty, placówki Poczty Polskiej oferują szeroki zakres usług finansowych, ubezpieczeniowych i handlowych. Ponadto jest to instytucja, która aktywnie uczestniczy w ważnych wydarzeniach społecznych, prowadzi działalność charytatywną oraz promuje sport i kulturę.

Nowe znaczki i koperta Pierwszego Dnia Obiegu FDC

Z okazji jubileuszu 450-lecia Poczty Polskiej został wyemitowany blok z trzema znaczkami. Na tle historycznych panoram Krakowa i Wenecji umieszczono wizerunki trzech osób, dzięki którym funkcjonowała pierwsza polska poczta: króla Zygmunta Augusta, Prospera Prowany oraz Sebastiana Montelupiego, który przejął zarząd nad pocztą królewską w 1564 r. Na znaczku obok króla, a także na kopercie FDC, pojawia się tekst przywileju nadanego Prowanie. W rogu bloku wytłoczony został znak jubileuszowy. Ma on formę odbitki pieczęci, w której każda cyfra napisu "450 lat" reprezentuje inną epokę. Znaczkom towarzyszy datownik okolicznościowy w formie dawnej pieczęci poczty krakowskiej, a stosowany jest w Urzędzie Pocztowym Warszawa 1.

Podstawowe dane emisji:

autor projektu:	Maciej Jędrysik
autorzy rytu:	Przemysław Krajewski, Maciej Kopecki, Wanda Zajdel
ilość znaczków:	3 w formie bloku
wartość:	3 x 1,45 zł
nakład:	po 500.000 sztuk każdego
technika druku:	stalorytnicza i rotograwiurowa
format znaczków:	25,5 x 31,25 mm, 51 x 31,25 mm, 25,5 x 31,25 mm
format bloku:	120 x 80 mm
papier:	fluorescencyjny
data obiegu:	15 września 2008 r.

źródło: Poczta Polska

Wygląd znaczków wprowadzonych do sprzedaży może różnić się od projektów przedstawianych w zapowiedziach.