Techniki drukowania znaczków

Technologie drukowania (nie tylko znaczków) najczęściej dzieli się na trzy grupy, w zależności od rodzaju formy drukarskiej:

Druk wypukły

Przedstawicielem tej technologii jest typografia. Forma drukowa posiada wypustki składające się na rysunek znaczka. Farba jest nakładana na te miejsca, a następnie przenoszona na papier - w miejscach docisku wypukłych elementów w papierze pojawiają się lekkie wgłębienia. Technika ta działa więc na podobnej zasadzie co odbijanie pieczątek. Typografia nie jest stosowana do druku znaczków już od wielu lat, choć do niedawna była wykorzystywana do drukowania gazet (obecnie gazety drukuje się offsetem).

Druk wklęsły

Dzieli się na rotograwiurę (wklęsłodruk rastrowy), w której cała forma drukarska jest przygotowywana automatycznie w postaci rastrowej i na najbardziej szlachetną technikę druku - staloryt (wklęsłodruk stalorytniczy), w którym pierwotna forma drukarska przygotowywana jest poprzez ręczne wyrycie rysunku znaczka w płytce stalowej przez grawera. Forma taka jest następnie powielana poprzez tzw. moletowanie (wyciskanie stalową rolką) tak, aby rysunek pokrył całą formę drukarską (odpowiednia ilość rzędów i kolumn znaczków).

W samym procesie druku farba nakładana jest na formę w miejsca wklęsłe (nadmiar farby jest usuwany specjalnym nożem), a następnie po obrocie cylindra farba przenoszona jest poprzez docisk na papier. W przypadku stalorytu wydruk na papierze jest wypukły - można go wyraźnie wyczuć pod palcem.

Staloryt charakteryzuje się dużą szczególowością rysunku - czasami grawer ukryje w rysunku znaczka napisy tak małe, że można je odczytać tylko pod szkłem powiększającym. M. in. z tego powodu jest często wykorzystywany do drukowania zabezpieczeń na banknotach i papierach wartościowych.

Ręczne przygotowanie rysunku znaczka jest swego rodzaju sztuką wymagającą nie tylko umiejętności i precyzji, ale i talentu ze strony grawera. Za najlepszego na świecie uznawany jest Polak - Czesław Słania. Rytował on nie tylko polskie znaczki, ale i innych krajów, głównie Szwecji - od 1972r. jest Nadwornym Grawerem Królestwa Szwecji. Ma na swoim koncie ponad 1000 znaczków!

Druk płaski

Głównym przestawicielem tej technologii jest druk płaski rastrowy, czyli offset - obecnie wykonuje się nim większość znaczków. W technice tej forma drukarska (w postaci cylindra) przygotowywana jest tak, że po nawilżeniu w niektórych miejscach przyjmuje farbę, w innych nie. Farba z obracającego się cylindra jest następnie przenoszona na drugi cylinder pośredni, a stąd na papier.

Więcej o drukowaniu znaczków można przeczytać w:

Książce Stefana Jakucewicza "Techniki drukowania znaczków pocztowych", Wydawnictwo Lietrackie, Kraków 1988.
Zeszycie szkoleniowym PZF (autor: Zbigniew Piętka) "Jak badać znaczki pocztowe" - część II, Biblioteka dwutygodnika "Filatelista", Warszawa 1987.

Marek Jedziniak