Podręcznik specjalizowany polskich znaczków pocztowych 1944-1999

Bardzo ciężko jest napisać recenzję tak obszernej publikacji jak "Podręcznik specjalizowany polskich znaczków pocztowych 1944-1999". W zasadzie najpierw konieczne byłoby poświęcenie co najmniej kilku tygodni na dokładne jej przestudiowanie.

Każdy element tytułu ma swoje odzwierciedlenie w treści. Podręcznik (a nie katalog), ponieważ oprócz części katalogowej obejmującej znaczki z lat 1944-1999, zawiera "zbiór podstawowych wiadomości z zakresu określonej wiedzy" (patrz Leksykon PWN - hasło "podręcznik"). W tym przypadku z zakresu wiedzy o polskim znaczku pocztowym. Specjalizowany - to za mało powiedziane. Chyba nie było jeszcze w Polsce tak obszernych opisów poszczególnych emisji jak te w "Podręczniku".

Wstęp, nowa numeracja

(kliknij aby powiększyć)

Kielbasa-Schoeni Adam, Fołta Stanisław: Podręcznik specjalizowany polskich znaczków pocztowych 1944-1999. Wsp. Stefan Jakucewicz, Wyd. 1, Basel-Gliwice, Wydawnictwo "U Marka", 2002, 952 s., ISBN 83-917424-0-7. Nakład: 1000 egz.

Ale po kolei - na pierwszych 112 stronach możemy przeczytać definicje podstawowych pojęć, a także - co godne podkreślenia - informacje o prawnych aspektach wprowadzania, używania i wycofywania z obiegu znaczków. Koniec tego rozdziału to omówienie zastosowanej nowej numeracji zarówno gdy chodzi o bloki, jak i znaczki. Autorzy jako podstawowe kryterium klasyfikacji i numeracji znaczków przyjęli prawny aspekt ich wydania. Tak więc np. wydania krakowskie (z okresu międzywojennego, zatem nie ujęte w "Podręczniku") trafiły do grupy wydań regionalnych, ponieważ nie zostały wprowadzone na terenie całego kraju przez odpowiednie władze. Jako pełnoprawne wydania, zaliczone do głównego ciągu numeracyjnego, uznano wydania Rządu Polskiego na emigracji. Taki postulat wysuwany był już wcześniej, ale dopiero teraz autorzy zdobyli się na odwagę jego realizacji. Z innych zmian wymieńmy przykładowo nadanie dwóch numerów emisji "20. rocznica wyprawy na Księżyc", czy też rozbicie niektórych emisji dotąd ujmowanych razem - chodzi o znaczki uporządkowane wg nominałów (np. "Polskie miasta na starych rycinach" z 1981r.). Uzasadnieniem dla takich zmian jest fakt (aspekt prawny), że znaczki te wydawane były w różnych dniach.

Jeżeli chodzi o bloki, to przyjęto bardzo prostą i logiczną definicję:

Blok - forma wydawnicza znaczków pocztowych zawierająca nie więcej jak 8 znaczków, w tym co najwyżej cztery znaczki jednego rodzaju, obramowanych - co najmniej z dwóch stron - marginesem opatrzonym napisem, rysunkiem, obrazem stosownym do okazji (okoliczności) wydania. W ten sposób bloków nieco "przybyło" w stosunku do dotychczasowej numeracji - definicja objęła np. niektóre arkusiki malarstwa z lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych.

Czy nowa numeracja się przyjmie? Zależy to w dużej mierze od autorów katalogów takich jak np. Fischer. Duży wpływ na jej powszechne przyjęcie może mieć również uznanie ze strony Poczty Polskiej (w specyfikacjach abonamentowych), co miałoby swoje uzasadnienie w tym, że nowa numeracja opiera się ściśle na odpowiednich przepisach. Z całą pewnością przedstawiony w "Podręczniku" sposób numerowania polskich znaczków i bloków jest chyba najbardziej spójny i logiczny spośród wszystkich zaproponowanych do tej pory.

Drugi dział książki to informacje o produkcji i własnościach znaczków - ten rozdział powinien zainteresować przede wszystkim filatelistów młodych stażem, ale również pozwoli na uporządkowanie wiedzy wszystkim kolekcjonerom znaczków. Dalej znajduje się część katalogowa, a na końcu kilka dodatkowych informacji o przechowywaniu znaczków, o przyborach filatelistycznych, o zasadach wyceny. Publikację zamyka porównanie starej i nowej numeracji oraz bardzo obszerny wykaz literatury.

Część katalogowa

W opisie każdej emisji otrzymujemy komplet podstawowych danych, a następnie specjalizację każdej emisji, która dotyczy praktycznie wszystkich elementów, za wyjątkiem gumy (jest opisana lecz brak jest pełnej jej specyfikacji). W całym "Podręczniku" usystematyzowano rodzaje papieru - litera "x" oznacza zatem ten sam gatunek papieru dla każdego znaczka z tym oznaczeniem. W przypadku serii wydawanych w kilku częściach opisy specjalizowane ujęte są łącznie po ostatnim wydanym znaczku. Oprócz spotykanych dotychczas w katalogach informacji, autorzy wymieniają również akt prawny który wprowadził znaczek (serię) do obiegu. Przy wielu emisjach podane są dodatkowe informacje, np. dotyczące okoliczności wydania, wprowadzenia do obiegu, wycofania, losów znaczków.

Każdy znaczek ma swoją ilustrację, czarno-białą, bardzo wysokiej jakości. Dlaczego w publikacji specjalizowanej nie zamieszczono wizerunków kolorowych? Ze względu na przekłamania jakie powstają w procesie skanowania, obróbki komputerowej i druku książki niemożliwe jest dokładne oddanie barw znaczka, a tym samym podana w ten sposób informacja nie byłaby rzetelna, na miarę specjalizacji. Oprócz znaczków pokazane są bloki, jak również arkusiki (w przypadku serii przykładowo po jednym bloku lub arkusiku). Co cenne - w publikacji znajdziemy również ilustracje pełnych arkuszy bloków, które zostały w ten sposób wydane (np. Igrzyska Olimpijskie Montreal). Godny podkreślenia jest również fakt podawania przy opisach poszczególnych emisji literatury i źródeł.

W Podręczniku zawarto opisy znaczków opłaty, dopłaty, urzędowych i zeszycików znaczkowych - znajdziemy tu oczywiście również informacje o próbach, nowodrukach, itp., a także o wydaniach planowanych, ale nie wprowadzonych do obiegu.

Jako że mamy do czynienia z podręcznikiem, nie znajdziemy w książce wycen znaczków. Każda pozycja którą można wycenić jest określona, ale bez podania ceny. Moim zdaniem jest to również dość sprytny zabieg, który spowolni proces "starzenia się" książki.

Długo mógłbym opisywać "Podręcznik". Zawiera on tyle danych, że nie sposób tego uczynić w tak syntetycznej formie. Jak mówi slogan "to trzeba zobaczyć". Autorom należą się gratulacje i podziękowania za trud włożony w czasie ponad 10 lat pracy. Myślę, że podręcznik zapisze się w dziejach polskiej literatury filatelistycznej na co najmniej tak zaszczytnym miejscu jak "Polskie Znaki Pocztowe". Jest szansa na dalszą rozbudowę pracy, być może za kilka lat ukaże się wydanie II, obszerniejsze zarówno jeżeli chodzi o ujęty czasookres, jak i zakres znaków pocztowych.

Marek Jedziniak